مدیر برنامه توسعه فناوری‌های نانو و میکرو با تاکید بر اینکه برای توسعه صنعت میکروالکترونیک لازم است به پیوستن به زنجیره ارزش جهانی فکر کنیم، گفت: اگر بخواهیم در برنامه جدید پنج‌ساله هفتم توسعه ۸ درصد رشد در حوزه ریزتراشه داشته باشیم، باید سالانه رقمی در حدود ۲۰۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری کنیم.
مهدی نادری در گفت‌وگو با ایسنا، اظهار کرد: دانشگاه شریف با همکاری پردیس میکروالکترونیک، معاونت علمی و ستاد نانو، مسابقه‌ای را در حوزه طراحی و ساخت تراشه‌های حسگری برگزار کردند و در طی آن مقرر بود دو نوع تراشه حسگری «سنسورهای فشار» و «سنسورهای دما» را توسعه دهند.
وی افزود: در این رویداد تیم‌ها پروپوزال‌های خود را ارائه دادند و تیم‌های منتخب، نمونه‌های اولیه حسگرهای هدف را ساختند. متعاقب این مسابقه قراردادهایی میان دانشگاه‌ها، پردیس میکروالکترونیک و ستاد نانو منعقد شد و این رویداد آغاز رویدادهای دیگری در حوزه طراحی و تولید و توسعه تراشه‌ها در دانشگاه‌های تهران و شریف و شیراز بوده است که برگزار خواهند شد.
نادری با بیان اینکه ماموریت توسعه زنجیره ارزش فناوری‌های میکرو به ستاد نانو واگذار شده است، ادامه داد: ستاد نانو برای این منظور برنامه‌ای را طراحی کرده که بر اساس آن واحد جداگانه‌ای در این ستاد ایجاد شده است که تمرکز این واحد توسعه زنجیره ارزش فناوری‌های میکرو است و در این واحد به کل زنجیره توجه ندارد، بلکه نقاط تمرکز خود را انتخاب کرده است.
مدیر برنامه توسعه فناوری‌های میکرو حسگرهای مبتنی بر فناوری‌های ممز، ابزارهای تشخیص بر بالین، سامانه‌های پایش خود توان (Self Power System) و ذخیره‌سازهای انرژی شامل باتری‌ها و خازن‌ها را از موضوعاتی دانست که ستاد نانو در پرداختن به حوزه میکروالکترونیک انتخاب کرده است و یادآور شد: در هر یک از این موضوعات بر اساس بلوغی که در کشور در توسعه فنی آنها انجام شده است، برنامه‌های متفاوتی در نظر گرفته شده است. به عنوان نمونه در حوزه حسگرهای ممز بررسی می‌شود که در زمینه‌های حسگرهای نفت، گاز و پتروشیمی و خودرو چه پروژه‌های واقعی بر زمین مانده‌اند.
نادری با بیان اینکه در حوزه پایش‌های خودتوان بررسی می‌شود که دانشگاه‌ها در چه سطحی هستند، اضافه کرد: در حوزه حسگرها رویکرد تجاری حاکم است و در حوزه سامانه‌های پایش خودتوان رویکرد کاملا پژوهشی داریم، چون در این حوزه به تازگی دانش در دانشگاه‌ها در حال شکل‌گیری است.
وی با اشاره به برنامه‌های توسعه حسگرهای تشخیص بر بالین، گفت: سمت و سوی ما به سمت ابزارهایی است که مورد تایید FDA قرار دارند، چون سازمان غذا و دارو بر اساس این تاییدیه، پذیرش طرح دارد. در این حوزه هر چند که نگاه می‌شود که چه محصولاتی در دنیا مجوز دریافت کرده‌اند، ولی سعی می‌شود که فاصله کمتر از یک سال برای توسعه محصول داشته باشیم.
مدیر برنامه توسعه فناوری میکرو تاکید کرد: حمایت از پایان‌نامه‌های ارشد و دکتری، حمایت از محصولات بدیع و نوظهور، ظرفیت‌هایی که کارگروه صنعت در قالب برنامه «رینکست» برای توسعه تجاری و صنعتی محصولات و حمایت‌های خاص برنامه میکرو دارد، از دیگر اولویت‌های ما است و این برنامه‌ها همه گروه‌های در سطوح مختلف را که رویکرد تجاری با ارزش افزوده بالا دارند، پوشش می‌دهد.
وی گفت: انتخاب اولویت‌های این برنامه بر اساس توانمندی‌های داخل و همچنین بر اساس الزامات راهبردی بوده است؛ مانند حوزه ذخیره‌سازها که سابقه زیادی برای توسعه فناوری آن در کشور نیست، ولی جزء بایدها است. به عنوان مثال حسگرهای تشخیص بر بالین از ترندهای پزشکی دنیا است که در این حوزه فاصله ما از دنیا کم است و همچنین سامانه‌های پایش خود دوام از حوزه‌های الزامی برای ورود به انقلاب صنعتی چهارم در قالب گسترش سامانه‌های IT است.
به گفته وی توسعه حسگرهای MEMS بر اساس ظرفیتی است که صنعت از آنها استفاده می‌کند.
توسعه ریزتراشه‌ها
مدیر برنامه توسعه فناوری‌های میکرو با اشاره به برنامه‌های ستاد نانو و میکرو برای توسعه ریزتراشه‌ها با تاکید بر اینکه تمرکز ما در حوزه ریزتراشه‌ها، ارتقای زیرساخت‌هاست، اظهار کرد: یکی از کارهایی که در حال حاضر با همکاری پردیس میکرو الکترونیک انجام دادیم، این است که ظرفیت‌ها و زیرساخت‌های تولید ریزتراشه‌ها را در کشور فراهم کنیم. تمرکز این ریزتراشه‌ها هم روی حسگرها است.
وی با تاکید بر اینکه ۹۵ درصد از نیاز کشور به ICها، پردازنده‌ها و سنسورهایی که وجود دارد، در نوت سایزهای بالای ۱۳۰ نانومتر است، گفت: در واقع ما در حال حاضر داخل جنگ کشورهای قدرتمند در حوزه ریزتراشه‌ها نیستیم، این جنگ محدود کردن دیگر بازیگران میکروالکترونیک در حوزه‌های جدید است. چالشی که کشور چین با امریکا دارد، این است که آمریکا معتقد است چین مجهز به ریزتراشه‌های ۷ و ۱۰ نانومتری نیست و قرار نیست که این کشور این ریزتراشه‌ها را به کشور چین ارائه دهد، ولی هم اکنون به ساخت ریزتراشه‌های ۳ نانومتر رسیده است.
نادری اظهار کرد: فرصت جدیدی که هم‌اکنون در برابر ما وجود دارد، این است که این زیرساخت‌ها به صورت منطقه‌ای در دنیا در حال توسعه است، به طوری که اروپا، آمریکای شمالی، جنوب شرق آسیا در دو قطب چین و مابقی کشورهای آسیای جنوب شرقی هر کدام به طور جداگانه در این حوزه فعالیت می‌کنند. منطقه‌ای که می‌توان در آن حرف متفاوتی زد، منطقه خاورمیانه، غرب آسیا و شمال آفریقا است.
وی اضافه کرد: در این فضا ایران تمایل به بالا بردن جایگاه خود دارد و برای این منظور کشور از نیروی انسانی مناسب برای آموزش برخوردار است، ظرفیت انرژی خوبی دارد و همچنین دارای زیرساخت‌هایی است تا بتواند مصرف را متمرکز و تولیدها را هدفمند کند.
نادری، کشور ترکیه را کشور دیگری نام برد که قادر است به موضوع ریزتراشه‌ها بپردازد و ادامه داد: در واقع کشورهای ایران و ترکیه با همکاری یکدیگر می‌توانند نقش مؤثری در حوزه ریزتراشه در خاورمیانه داشته باشند.
سهم تولیدات داخل میکروالکترونیک از بازار ایران
مدیر برنامه توسعه فناوری میکروالکترونیک با اشاره به برخی از دستاوردها در این حوزه، اظهار کرد: به تازگی زیرساخت‌هایی را ایجاد کردیم تا بخشی از سنسورها در داخل کشور به تولید برسد که از جمله آن می‌توان به سنسورهای حوزه IR و تراشه‌های حوزه دتکتورهای دمایی و فشار اشاره کرد.
وی اضافه کرد: سهم این محصولات در بازار کم است؛ چراکه شرایط متأثر از تحریم‌ها، وضعیتی را ایجاد کرد که کشور و بازیگران این حوزه سهم خود را از بازارهای داخلی خود افزایش دهند.
نادری با بیان اینکه سرمایه کشور محدود است، خاطر نشان کرد: حتی در صورت سرمایه‌گذاری خارجی نیز بودجه محدود است و باید حوزه‌های تحقیقاتی در حوزه میکروالکترونیک را انتخاب کنیم.
به گفته وی بر اساس مطالعات انجام‌شده، اگر بخواهیم در برنامه جدید پنج‌ساله هفتم توسعه ۸ درصد رشد داشته باشیم، باید سالانه رقمی در حدود ۲۰۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری کنیم و در حال حاضر کشور قادر است که ۱۰۰ میلیارد دلار آن را تامین کند، ولی نیاز است که به سرمایه‌گذار خارجی مراجعه کنیم.
وی با بیان اینکه بازار ایران برای توسعه ریزتراشه ها کوچک است، یادآور شد: بازار ۸۵ میلیون نفری ایران برای این حوزه کم است و برای توسعه آن باید به فکر بازار نزدیک به ۵۰۰ تا ۶۰۰ میلیون نفری باشیم. در حال حاضر سهم کشور از بازار داخل زیر ۱۰ درصد است، ولی به طور کلی با وجود اینکه در بخش‌های خاصی تولیدکننده داخلی داریم، اما آمار دقیقی از آن در دست نداریم.
نادری در پاسخ به این سؤال که آیا شرکت‌های داخلی توان و ظرفیت تولید ۱۰ درصد نیاز بازار داخل را دارند؟ گفت: از این زاویه نگاه کنیم که اگر بخواهیم به سراغ تولید تراشه‌ها برویم، باید حدود ۴۵۰ تا ۵۰۰ درصد بازار شکل گرفته باشد تا تولید محصول در این حوزه توجیه اقتصادی داشته باشد، به همین دلیل هرگز نباید تصور کرد که تولید ۱۰ درصد را به ۵۰ درصد تبدیل کنیم؛ چراکه باید در این حوزه تقاضا به اندازه‌ای برسد تا تولید، توجیه داشته باشد.
وی پاسخ این سؤال را که «آیا بیش از ۹۰ درصد نیاز داخلی در حوزه ریزتراشه‌ها وارداتی است» مثبت اعلام کرد و یادآور شد: اما باز هم واردات ۹۰ درصدی در این حوزه توجیه ندارد و ما باید به فکر قرار گرفتن در زنجیره ارزش جهانی باشیم.
